ضرورت تصحیح دوباره کتاب قرّة العین

قرّة­العین یا قرّ­ةالعیون یکی از متون کهن فارسی در زمینۀ تطبیق امثال عربی و فارسی با یکدیگر و نیز با آیات قرآن است که بیش از چهل سال پیش به کوشش امین پاشا اجلالی برمبنای دو نسخۀ دانشگاه تهران (مورّخ 867هـ . ق.) و کتابخانۀ ملّی تبریز (مورّخ 938 هـ . ق.) تصحیح و در سلسلۀ انتشارات استادان زبان فارسی چاپ و منتشر شده است. این مقاله بر آن است تا با بررسی این چاپ و مقایسۀ آن با نسخ کهن کتاب، کاستی­ها و اشکالات این تصحیح را نشان دهد و ضرورت تصحیح دوبارۀ آن را گوشزد نماید. در این راستا، افزون بر دو نسخۀ مورد استفادۀ اجلالی، از نسخه­های همایی (مورّخ 651 هـ . ق.)، کتابخانۀ فاتح (مورّخ 722 هـ . ق.)، دو دستنویس کتابخانۀ ایاصوفیا (یکی مورّخ 897 هـ . ق.و دیگری از سدۀ نهم) و نسخۀ کتابخانۀ آیت­اللّه مرعشی (مورّخ 902 هـ . ق.)، بهره برده و نشان داده­ایم که انتخاب نابجای نسخ مورد استفاده علی­رغم شناخت نسخ کهن­تر، بهتر و صحیح­تر، عدول بی­جهت از ضبط نسخۀ اساس، ثبت نادرست یا بعضًا ناقص اختلاف دو نسخه و ذکر نکردن برخی اختلافات، مهم­ترین اشکالات این چاپ بوده است. دسترسی به دستنویس­های مهم شناخته شده و نویافته از دیگر دلایل ضرورت تصحیح دوبارۀ اثر است که از یک سو، در انتخاب ضبط صحیح­تر واژه­ها و عبارات، مؤثر است و از سوی دیگر، نشان می­دهد که مثل­ها، حکایات و اشعاری در متن اصلی اثر وجود داشته که در دو نسخۀ مورد استفادۀ مصحح افتادگی داشته و بدین دلیل، به کتاب راه نیافته و از چشم خوانندگان دور مانده است.